Nowelizacja ustawy o VAT wprowadzi szereg kar i sankcji za uchybienia związane z rozliczeniami w ramach obligatoryjnego split paymentu. Zgodnie z projektem wejdą one w życie od początku 2020 r.

Pierwszą z sankcji będzie kara za niezastosowanie płatności w modelu split payment mimo obowiązku ustawowego: po pierwsze niemożność zaliczenia poniesionego wydatku do kosztów podatkowych nabywcy, po drugie – dodatkowa sankcja o wartości 30% VAT wykazanego na fakturze (pierwotnie rząd forsował 100%, ale złagodził stanowisko na etapie konsultacji publicznych). Ponadto dokonującemu płatności grozić będzie odpowiedzialność karnoskarbowa w postaci grzywny do 720 stawek dziennych.

Drugim typem kar są kary za brak stosownych oznaczeń na fakturze sprzedawcy (oznaczenie „mechanizm podzielonej płatności”) – sankcja w kwocie 30% wartości VAT wykazanej na fakturze oraz grzywna do równowartości 180 stawek dziennych dla wystawcy faktury.

Na błędy szczególnie narażone są te firmy, w których wystawianiem i przyjmowaniem faktur zajmują się pracownicy różnych działów, w szczególności poza finansowo-księgowym. Łatwo bowiem sobie wyobrazić, że w firmie, gdzie faktury wystawiają np. handlowcy a dokumenty finansowe przyjmują np. pracownicy recepcyjni, ktoś w pośpiechu lub z braku wiedzy źle zidentyfikuje daną fakturę, czego – w przypadku firm generujących i wystawiających dużą liczbę takich dokumentów – księgowi „ręcznie” nie będą w stanie wyłapać.

Jak uniknąć sankcji?

Sprzedawca będzie mógł uniknąć odpowiedzialności jedynie, gdy w inny sposób poinformuje nabywcę o konieczności rozliczenia transakcji w modelu split payment, następnie skoryguje fakturę dodając do niej stosowny zapis, a nabywca rzeczywiście dokona podzielonej płatności. Kary związane z brakiem adnotacji na fakturze dotyczą wyłącznie sprzedawcy. Brak adnotacji daje nabywcy możliwość dokonania płatności faktury z pominięciem metody split payment – taka sytuacja nie narazi go na sankcję, co oznacza, że wydatek udokumentowany tą fakturą będzie mógł być skutecznie zaliczony do kosztów podatkowych.

Solidarna odpowiedzialność

Trzecim rodzajem sankcji jest wprowadzenie zasady solidarnej odpowiedzialności sprzedawcy i nabywcy w rozliczeniach VAT (dotyczy „towarów wrażliwych” wskazanych w załącznikach ustawy). Uwaga: zasada ta ma obowiązywać również dla transakcji o wartości mniejszej niż 15 tys. zł! W praktyce oznacza to tyle, że jeśli po stronie sprzedawcy „towarów wrażliwych” powstaną zaległości w VAT z tytułu zrealizowanych transakcji, odpowiedzialność za te zaległości solidarnie ponosić będzie również nabywca. To z kolei oznacza, że dla uniknięcia ryzyka, od 2020 r. nabywcom będzie bardziej opłacało się dobrowolnie rozliczać w modelu split payment, nawet w przypadku transakcji nieprzekraczających 15 tys. zł.

Rachunek do rozliczeń VAT będzie bardziej „wszechstronny”

Wraz z wejściem w życie nowelizacji, przedsiębiorcy będą mogli wykorzystywać środki zgromadzone na rachunkach rozliczeniowych VAT również do opłacania innych danin na rzecz państwa tj. składek ZUS, podatku dochodowego, cła i akcyzy. To nowość w stosunku do obecnie obowiązujących przepisów, które pozwalają z takiego rachunku jedynie regulować VAT. Zmianę tę należy ocenić bardzo pozytywnie, ponieważ dotychczasowy mechanizm działania podzielonej płatności, który uniemożliwia wykorzystanie środków VAT do innych celów, może w istotny sposób ograniczać płynność finansową przedsiębiorców. Możliwość „odmrożenia” gromadzonych na kontrolowanym przez fiskus rachunku niewątpliwie będzie odczuwalną ulgą dla wielu firm. Ale każdy kij ma dwa końce – wprowadzenie tej zmiany spowoduje, że skarbówka będzie miała prawo dokonywać egzekucji z rachunków VAT nie tylko w zakresie VAT, ale także w PIT, CIT, ZUS, cłach czy akcyzie. Obowiązek obejmie podmioty zagraniczne zobowiązane do stosowania mechanizmu split payment.

Nowe przepisy obejmą podmioty, które nie mają siedziby na terenie Polski, ale są zobowiązane do stosowania mechanizmu podzielonej płatności na terenie kraju. W praktyce oznacza to, że firmy te będą musiały obsługiwać płatności w oparciu o polskie przepisy Prawa Bankowego, oraz że ich rozliczenia będą się odbywały z udziałem prowadzonych w Polsce rachunków rozliczeniowych i rachunków VAT.

Wszystkie powyższe zmiany mają na celu dalej ograniczać lukę VAT, która choć w ostatnim okresie zmniejszyła się do ok. 12%, nadal powoduje, że do budżetu państwa w ciągu roku wpływa mniej o 25 miliardów złotych.

Na niezbędne zmiany w oprogramowaniu pozostało bardzo mało czasu

Wejście w życie planowanych przepisów silnie wpłynie na modele fakturowania stosowane obecnie w tych branżach, gdzie obraca się towarami wrażliwymi. Stosowane aktualnie fakturowanie w modelu odwrotnego obciążenia będzie trzeba będzie zamienić na fakturowanie ze stawką właściwą dla danego towaru, ale za to z dopiskiem „mechanizm podzielonej płatności”. Należy podkreślić, że zmieszczenie dopisku będzie zasadne wyłącznie dla towarów z projektowanego załącznika nr 15. Nie można pójść na skróty oznaczając tak wszystkie wystawiane faktury, a jedynie te dotyczące towarów wrażliwych i gdzie wartość do zapłaty przekroczy 15 tys. PLN.

Kluczowym zadaniem dla sprzedawców jest obecnie ustalenie czy realizują dostawy towarów i usług wykazane w załączniku 15. Jeżeli tak to niezwłocznie muszą rozpocząć przygotowania do zmiany procedur fakturowania klientów. Obecnie nowelizacja ustawy przekazana została prezydentowi do podpisu. Zmienione przepisy mają wejść w życie 1 listopada 2019 r.