Od 30 kwietnia br. szef Krajowej Administracji Skarbowej ma prawo zablokować rachunek bankowy, jeżeli podejrzewa, że jest on wykorzystywany do wyłudzania podatku VAT. Podstawą do wydania takiej decyzji może być analiza danych pochodzących z instytucji finansowych. System Teleinformatyczny Izby Rozliczeniowej (STIR) został wprowadzony na mocy Ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu przeciwdziałania wykorzystywaniu sektora finansowego do wyłudzeń skarbowych (Dz. U. poz. 2491) – tzw. ustawy STIR.

Weszła ona w życie 13 stycznia br. i stopniowo wdrażane są jej kolejne elementy. Od 14 marca banki oraz SKOK-i przekazują do Krajowej Izby Rozliczeniowej informacje o prowadzonych, zamykanych i otwieranych rachunkach podmiotów kwalifikowanych, czyli przedsiębiorców, osób prawnych oraz osób fizycznych prowadzących działalność zarobkową na własny rachunek. Od 13 lipca banki (a od 13 września także SKOK-i) będą zobligowane do przekazywania dziennych zestawień transakcji dokonywanych za pośrednictwem kont firmowych. Dodatkowo we wrześniu KAS uzyska także dane historyczne za okres od 1 stycznia 2016 r. dotyczące rachunków otwartych na dzień 13 stycznia tego roku.

STIR w walce z przestępcami

Nowy system zasilany informacjami z instytucji finansowych ma za zadanie zwalczać wyłudzenia VAT, w tym również tzw. przestępstwa karuzelowe. W założeniu prewencyjne działanie STIR ma w znacznym stopniu ograniczyć liczbę przestępstw skarbowych, a jednocześnie poprawić warunki prowadzenia działalności gospodarczej. Tym samym STIR ma przysłużyć się przywróceniu uczciwej konkurencji na rynku. Tylko do początku kwietnia tego roku system wytypował ok. 5 tys. firm wysokiego ryzyka, które przypuszczalnie zostały założone przede wszystkim w celu wyłudzenia VAT.

Jak działa STIR?

System umożliwia Krajowej Administracji Skarbowej wgląd w rachunki firmowe i dokonywane za ich pośrednictwem transakcje. Dzięki temu ma uniemożliwić przestępcom wykorzystywanie sektora finansowego do transferu środków pochodzących z wyłudzeń skarbowych, a także, m.in., ukrywanie relacji transakcyjnych czy unikanie zapłaty należnych danin. Dzięki monitorowaniu danych z instytucji finansowych oraz odpowiednim algorytmom analitycznym KAS może wykryć podmioty, które próbowały zarejestrować się na potrzeby VAT w kilku urzędach, gdy w poprzednim im odmawiano, bądź ubiegały się o zwrot VAT. System typuje też tzw. słupy lub firmy „uśpione”, które nie dokonują transakcji, ale potencjalnie mogą zostać wykorzystane np. jako „znikający podatnik” w mechanizmie karuzeli podatkowej. STIR przekaże fiskusowi także informacje o tym, że firma założyła kolejny rachunek (także przez Internet), który może zostać wykorzystany do transferu pieniędzy pochodzących np. z wyłudzenia VAT. Od lipca tego roku system uzyska dostęp do kluczowych informacji o transakcjach wszystkich podmiotów, a dane trafiające do STIR będą aktualizowane nawet kilka razy dziennie.

Kiedy rachunek firmowy może zostać zablokowany?

Decyzja o zablokowaniu rachunku przedsiębiorstwa może zapaść, gdy analiza danych w systemie STIR wykaże wysokie ryzyko wykorzystywania rachunku do wyłudzeń skarbowych lub czynności zmierzających do wyłudzenia. Blokada środków na rachunku firmowym może trwać do 72 godzin, ale urząd zastrzega sobie możliwość zamrożenia konta nawet na trzy miesiące. Przedłużenie blokady może być zastosowane, gdy zachodzi podejrzenie, że podmiot kwalifikowany nie wykona swojego zobowiązania podatkowego lub gdy jego zobowiązania z tytułu odpowiedzialności podatkowej osób trzecich przekraczają równowartość 10 tys. euro.

Procedura blokady

Blokada rachunku dokonywana jest w formie postanowienia. W toku postępowania szef KAS przekazuje do banku lub SKOK-u żądanie blokady konta. Zawiadomienie o blokadzie trafia do właściwego dla podmiotu urzędu skarbowego, celnego oraz prokuratora. Instytucja finansowa prowadząca rachunek ma obowiązek niezwłocznie zablokować możliwość dokonywania transakcji na danym koncie i przekazać KAS informację o dacie i godzinie dokonania blokady oraz bieżącym saldzie rachunku. Dopiero wówczas o blokadzie informowany jest właściciel rachunku. Firma, której rachunek został zablokowany, ma prawo złożyć do szefa KAS wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy. Na rozpatrzenie takiego wniosku będzie miał on siedem dni. Możliwe jest także zaskarżenie postanowienia szefa KAS do sądu administracyjnego. Skarga w ciągu pięciu dni trafi wraz z aktami sprawy do WSA i powinna zostać rozpatrzona w ciągu 30 dni. Procedura blokady Dysponowanie środkami z rachunku za zgodą KAS Na wniosek przedsiębiorcy w drodze postanowienia szef KAS może zwolnić środki z zablokowanego rachunku na potrzeby spłaty zaległości podatkowych lub celnych oraz odsetek za zwłokę. Zwolnienie może objąć także środki na wypłatę pensji na podstawie umów o pracę zawartych co najmniej trzy miesiące przed dniem dokonania blokady wraz z należnymi od nich zaliczkami na podatek dochodowy i składkami na ubezpieczenia społeczne.