Jednolity plik kontrolny ma charakter informacji podatkowej i w związku z tym uchybienie obowiązkowi złożenia go w terminie zagrożone jest sankcjami karno-skarbowymi. Niektóre firmy w związku z problemami natury technicznej nie będą w stanie sprostać temu obowiązkowi w terminie. Jakie są kary za niedotrzymanie terminu i czy jest możliwe zabezpieczenie się przed nimi?

Obowiązki raportowe JPK

Podatnicy zobligowani do przekazywania plików JPK mają obowiązek przesyłać do Ministra Finansów miesięczne informacje o prowadzonych ewidencjach VAT bez wezwania. Termin złożenia mija 25 dnia miesiąca, następującego po miesiącu, którego dana informacja dotyczy. Wątpliwości odnośnie obowiązujących ich terminów mieli podatnicy rozliczający się z podatku VAT kwartalnie. Pliki JPK powinny być zgodne z kwotami wykazanymi w deklaracji VAT. Jednak obowiązek przesyłania co miesiąc plików JPK dotyczy również podatników rozliczających podatek VAT kwartalnie – takie rozumienie przepisów w zakresie obowiązujących terminów składania JPK zostało potwierdzone na stronach Ministerstwa Finansów. W tym przypadku wystarczająca jest sumaryczna zgodność danych przedstawionych w plikach JPK i kwartalnej deklaracji VAT. Podobne wątpliwości pojawiały się w odniesieniu do różnego rodzaju fundacji. One również, o ile są podatnikami VAT, są zobligowane do przekazywania informacji JPK na takich samych zasadach i w terminach, jakie obowiązują przedsiębiorców. Obowiązek JPK dotyczy z zasady wszystkich podatników VAT, nawet jeśli nie są oni klasyfikowani jako przedsiębiorcy w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej.

Jakie kary mogą spotkać podatnika VAT w przypadku niezłożenia JPK w terminie?

Niedopełnienie obowiązku złożenia JPK może skutkować odpowiedzialnością karną skarbową. W zależności od okoliczności uchybienie może zostać uznane przez organy skarbowe za wykroczenie lub przestępstwo. Ta klasyfikacja postępowania podatnika jest bardzo istotna z punktu widzenia wysokości kary. Kara za wykroczenie skarbowe zawiera się w przedziale od 1/10 do dwudziestokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia, czyli w 2017 roku są to kwoty: od 200 zł do 4.000 zł kara wymierzona mandatem; od 200 zł do 20.000 zł kara wymierzona nakazem sądu; od 200 zł do 40.000 zł kara wymierzona wyrokiem sądu.

Natomiast w przypadku zakwalifikowania danego czynu do przestępstwa skarbowego wysokość grzywny może wynieść od 10 do 720 stawek dziennych. Minimalna stawka dzienna na 2017 rok wynosi od 66,66 zł do 26.664 zł w zależności od dochodów i sytuacji rodzinnej i majątkowej sprawcy, czyli obecnie będą to kary rzędu: od 666,60 do 5 332 800 zł kara wymierzona nakazem sądu; od 666,60 zł do 19 199 995,20 zł kara wymierzona wyrokiem sądu.

Oprócz obowiązku przekazywania miesięcznych plików JPK VAT organy skarbowe mogą wezwać podatnika do dostarczenia kolejnych plików JPK obejmujących księgi rachunkowe i podatkowe, wyciągi bankowe, obroty magazynowe oraz faktury. Zgodnie z przepisami Ordynacji podatkowej termin ten nie może być krótszy niż 3 dni. Przy dużych ilościach danych lub nieobecności istotnych dla tego procesu osób termin ten może się okazać za krótki. W takim przypadku podatnik powinien zwrócić się do organów skarbowych z wnioskiem o przedłużenie terminu, podając we wnioski uzasadnione powody. Pozwoli to uniknąć kar w razie niedostarczenia w wyznaczonym terminie żądanych plików.

Uwaga: W przypadku utrudniania kontroli organom skarbowym podatnik może zostać dodatkowo ukarany karą porządkową w wysokości 2 800 zł oraz grzywną w wysokości 720 stawek dziennych. Wartości tych kar wskazano powyżej.

Od czego zależy wysokość nałożonej kary?

Zwróćmy uwagę na ogromny zakres możliwych kar finansowych. Pojawia się pytanie, jakie względy decydują o wysokości nałożonej kary. Przy wyznaczaniu wymiaru grzywny najistotniejsze jest zakwalifikowanie czynu do wykroczenia lub przestępstwa skarbowego. Granica ta jest wyznaczana przez kilka czynników: wartość uszczuplenia należności podatkowej – jeśli przekracza 10.000 zł jest to przestępstwo, pobudki działania sprawcy, stopień szkodliwości społecznej, sposób dokonania danego czynu.

Kto ponosi odpowiedzialność za niedopełnienie obowiązku?

Kodeks karny skarbowy określa jako osobę odpowiedzialną za wszelkie wykroczenia i przestępstwa skarbowe tego, kto jest w firmie odpowiedzialny za sprawy gospodarcze a w szczególności finansowe. Jest to zazwyczaj właściciel firmy lub osoba, której powierzono kompetencje do prowadzenia firmy na mocy przepisów prawa, decyzji, umowy lub faktycznego wykonywania tych obowiązków. Może to być również pracownik, jeśli powierzono mu sporządzenie i przesłanie tej informacji. Decyzja, kto ostatecznie zostanie ukarany grzywną, w dużej mierze zależy od tego, czy dana osoba miała rzeczywiście możliwość do wywiązania się z tego obowiązku.

Odroczenie terminu

Jeśli podatnik wie, że nie będzie w stanie dotrzymać terminu złożenia pliku JPK to najlepszym rozwiązaniem jest zwrócenie się do organu skarbowego z prośbą o odroczenie terminu. W zależności od podanych przyczyn niewypełnienia obowiązku urząd skarbowy rozpatruje każdą sprawę indywidualnie, kierując się ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym. Dlatego bardzo ważne jest przedstawienie argumentów usprawiedliwiających tą sytuację i podanie jak najbliższego realnego terminu złożenia zaległej informacji JPK. Najczęściej firmy powołują się na problemy z dostosowaniem systemów księgowych i związanymi z tym komplikacjami lub dodatkowym nakładem pracy. Duże znaczenie ma wykazanie, że podatnik dołożył wszelkich starań, żeby przesłać informacje zgodnie z wyznaczonym przez przepisy terminem, jednak z powodów w dużej mierze od niego niezależnych nie będzie mógł wywiązać się terminowo z tego obowiązku.

JPK wysyłane są do Ministra Finansów, jednak kompetencje w zakresie odroczenia terminu złożenia plików zostały przekazane naczelnikom urzędów skarbowych. Podatnik powinien złożyć wniosek o odroczenie terminu w urzędzie skarbowym właściwym dla niego z punktu widzenia rozliczania podatku VAT. Uwaga na termin składania wniosku o odroczenie Dla możliwości ubiegania się o odroczenia bardzo istotne jest złożenia wniosku przed terminem złożenia informacji, ponieważ z punktu widzenia prawa uchybionego terminu nie można już odroczyć!

Decyzje o odroczeniu terminu będą zależne od uznania ważności przedstawionych przez podatnika powodów za istotne z punktu widzenia interesu podatnika i interesu publicznego. Niestety te definicje nie zostały szerzej omówione w przepisach prawnych i w związku z tym trudno ustalić kryteria oceny, jakimi będą się kierować organy skarbowe. W przypadku przygotowywania wniosku warto oprzeć się na orzecznictwie sądu administracyjnego, w których można znaleźć przesłanki uznawane za ważny interes podatnika lub publiczny. Ważny interes podatnika i interes publiczny W orzecznictwie sądowym spotykamy się z opisem ważnego interesu podatnika jako sytuacji, która zagraża jego istnieniu, oraz takich, w których zaistniałe zdarzenia zostały spowodowane przez czynniki zewnętrzne, na które nie miał on wpływu. Oznacza to, że jeśli niedopełnienie obowiązku nie zostało przez podatnika zawinione i jeśli wymierzenie kary mogłoby zachwiać dalszą egzystencją podatnika, to te przesłanki należy uznać za ważny interes podatnika. W odniesieniu do interesu publicznego wyznacznikiem mogą być wartości społeczne i moralne, takie jak sprawiedliwość, dobro ogólne, zaufanie do organów władzy i bezpieczeństwo.

Co zrobić jeśli termin złożenia informacji JPK upłynął?

Jeśli przedsiębiorca nie złoży w terminie obowiązkowej informacji JPK, pozostaje mu jedynie instytucja czynnego żalu. Jednak w opinii niektórych ekspertów nie ma ona zastosowania w przypadku nieprzesłania informacji, ponieważ urząd skarbowy bez informacji od podatnika i tak wie, że nie dopełnił on tego obowiązku, tymczasem istota czynnego żalu polega na tym, że podatnik niejako sam na siebie donosi – czyli informuje o okolicznościach i czynach, o których urząd skarbowy nie wie. Rzeczywiście w odniesieniu do kolejnych deklaracji można uważać, że organy skarbowe miały taka wiedzę.

Natomiast w przypadku pierwszego pliku nie mogą mieć pewności, że podatnik miał już taki obowiązek, przynajmniej do 1 stycznia 2018 roku, kiedy wszyscy podatnicy VAT będą już do tego zobowiązani. Innym rozwiązaniem rozważanym przez firmy w przypadku problemów jest przesłanie w terminie informacji zerowej. Jednak naraża to podatnika na zarzut ze strony organów skarbowych o przekazaniu nieprawdziwych informacji, ponieważ pliki JPK nie będą zgodne z deklaracją VAT. Sankcje przewidziane za złożenie nieprawdziwych informacji mogą być wyższe niż te, które urząd nałożyłby w przypadku niezłożenia wymaganych plików, jest więc to działanie obłożone ogromnym ryzykiem.

Podsumowanie

Wprowadzenie obowiązku przesyłania JPK stanowi dodatkowe obciążenie dla przedsiębiorców i wymaga dużego nakładu pracy na dostosowanie systemów informatycznych oraz rozstrzygnięcie wielu wątpliwości dotyczących właściwego przygotowania danych. Pozostaje mieć nadzieję, że w tej sytuacji organy skarbowe będą starały się wyjść naprzeciw podatnikom i starać się wspomóc ich w działaniach, jeśli wykazują oni dobrą wolę i starają się jak najszybciej dopełnić ciążących na nich obowiązków.