Jednolity Plik Kontrolny (JPK)

Co to jest JPK?

Głównym celem administracji skarbowej jest zabezpieczenie wpływów do budżetu państwa poprzez maksymalizowanie skuteczności w poborze danin i opłat. Niemniej ważnym celem fiskusa jest weryfikacja poprawności rozliczeń dokonywanych przez podatników, dzięki czemu należne wpływy z podatków stają się wymagalne, a jednocześnie w bardzo dużym stopniu ograniczane są przypadki nadużyć czy wyłudzeń podatkowych.

Aby aparat skarbowy był skuteczny, potrzebuje narzędzi kontroli, których zasięg wkracza w przestrzeń procesów biznesowych zachodzących po stronie podatników oraz między nimi. Jednocześnie narzędzia te muszą być efektywne – powinny działać szybko, wykorzystywać automatyczne, masowe przetwarzanie danych i powinny być niezawodne, szczególnie w zakresie wychwytywania nieprawidłowości, np. wykazywania różnic między informacjami zawartymi w deklaracjach podatkowych a faktycznymi danymi, jakie poszczególni podatnicy zaewidencjonowali w trakcie procesów biznesowych. Dlatego właśnie w celu uszczelnienia systemu podatkowego w ostatnich latach rząd wprowadził do Ordynacji podatkowej zapisy dotyczące Jednolitego Pliku Kontrolnego (JPK) i wdrożył JPK do powszechnego zastosowania w sprawozdawczości podatkowej podmiotów gospodarczych.

Czym jest Jednolity Plik Kontrolny?

JPK to przede wszystkim ustandaryzowanie różnego rodzaju kategorii informacji cyfrowych przygotowywanych przez podatników i przekazywanych fiskusowi. JPK mogą być wysyłane do fiskusa wyłącznie w formie elektronicznej w ściśle określonej strukturze pliku. Ustandaryzowane struktury stworzono z myślą o automatyzacji przetwarzania danych i analiz agregowanych przez fiskusa danych. Zastosowanie algorytmów pozwala skutecznie i automatycznie wychwytywać nieprawidłowości i tym samym typować firmy do kontroli skarbowych lub wezwania w celu złożenia wyjaśnień.

Podstawowe zapisy dotyczące JPK ujęto w Ordynacji podatkowej w art. 193a par. 2, gdzie wskazano, że JPK składa się ze struktur logicznych postaci elektronicznej ksiąg podatkowych i dowodów księgowych. Ustawodawca wdrożył zatem kilka struktur JPK, które odnoszą się do różnych kategorii danych lub obszarów działania firmy. Obecnie przepisy przewidują następujące struktury JPK:

JPK_VAT – dotyczy ewidencji sprzedaży i zakupów VAT,

JPK_KR – dotyczy ksiąg rachunkowych,

JPK_WB – zawiera informacje z wyciągu bankowego podatnika,

JPK_MAG – dotyczy stanów i operacji magazynowych,

JPK_FA – dotyczy danych z faktur sprzedaży podatnika,

JPK_PKPIR – dotyczy podatkowej księgi przychodów i rozchodów podatnika,

JPK_EWP – dotyczy ewidencji przychodów podatników rozliczających się z podatku ryczałtem,

JPK_SF – dotyczy jednostek wpisanych do Krajowego Rejestru Sądowego objętych obowiązkowym przesyłaniem sprawozdań finansowych.

Rodzaje struktur JPK można podzielić na te, które są obligatoryjne do wysłania (pod groźbą sankcji) oraz te, które podatnik przygotowuje tylko na wezwanie organów skarbowych. Strukturą obligatoryjną jest JPK_VAT, czyli plik z danymi z ewidencji zakupów i sprzedaży VAT. JPK_VAT należy wysłać do 25. dnia miesiąca (w tej samej dacie, co deklaracje VAT) za miesiąc poprzedni. Co ciekawe, obowiązek comiesięcznego wysyłania JPK_VAT dotyczy także podatników rozliczających się z VAT w trybie kwartalnym. Obligatoryjną strukturą jest także JPK_SF (dotyczy jednostek, które mają obowiązek przesłać fiskusowi roczne sprawozdanie finansowe).

JPK – kończy się okres przejściowy

W Polsce JPK po raz pierwszy wysłały duże firmy w drugiej połowie 2016 r. W kolejnych latach obowiązek raportowania w formie JPK obejmował kolejno średnie i małe firmy oraz mikroprzedsiębiorstwa (te ostatnie, zależnie od typu struktury, JPK wysyłały od stycznia lub lipca 2018 r.). Rok 2019 r. był czasem ugruntowywania się JPK w praktyce sprawozdawczości podatkowej i finansowej firm, natomiast do końca marca 2020 r. okres ten można uznać za przejściowy. Dlaczego? Ponieważ od  października 2020 r. zostanie wprowadzona nowa struktura JPK (JPK_V7M i JPK_V7K), która scali dotychczas obowiązującą strukturę JPK dotyczącą VAT z elektroniczną deklaracją VAT. To duża zmiana w przepisach, ponieważ dzięki niej podatnicy VAT nie będą już musieli wysyłać deklaracji VAT, które wreszcie przejdą do historii (od czasu wdrożenia JPK-VAT do września 2020 r. podatnicy VAT wysyłają zarówno JPK, jak i deklaracje, a w zeznaniach tych spory zakres danych się pokrywa).

Być może scalenie deklaracji VAT i JPK_VAT to jeszcze nie koniec rozwoju narzędzia, jakim jest Jednolity Plik Kontrolny. Polski rząd zapowiadał bowiem, że ma w planach wprowadzenie jeszcze jednej struktury, obejmującej paragony fiskalne. Cel ten może więc być realizowany w przyszłości.

Generowanie i przesyłanie JPK

JPK są generowane automatycznie przez oprogramowanie komputerowe – w przypadku JPK_VAT jest to system finansowo-księgowy, taki jak np. Symfonia Start, Sage Symfonia 2.0 czy Symfonia ERP. Z punktu widzenia podatnika najwygodniejszym sposobem jest wysłanie JPK bezpośrednio z takiego systemu, przy czym dla uniknięcia składania korekt warto przed wysyłką zweryfikować poprawność zawartych w JPK danych, a także sprawdzić ich zbieżność z danymi zawartymi w deklaracji VAT.