Symfonia. Biznes gotowy na zmiany

Jak wdrożyć system ERP?

Inne tematy:

Szukaj informacji

Definicja

Klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania

Czym jest klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania?

Klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania wchodzi w pakiet instrumentów wykorzystywanych przez administrację skarbową do uszczelniania systemu podatkowego. Warto zauważyć, że sama klauzula nie jest niczym nowym, natomiast ze względu na nowelizacje prawne dla przedsiębiorcy istotne jest to, że nabrała szczególnego znaczenia od stycznia 2019 r., czyli od momentu obowiązywania zmienionych zapisów w Ordynacji podatkowej i de facto ich zaostrzenia.

Co do zasady klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania ma charakter generalny. Instrument ten może zostać użyty przez Szefa Krajowej Administracji Skarbowej (KAS) wobec dowolnego podatnika. Kiedy? Gdy Szef KAS uzna, że dokonana przez podatnika czynność miała na celu osiągnięcie korzyści podatkowej lub gdy jednym z głównych celów czynności było osiągnięcie takiej korzyści.

Jak należy rozumieć korzyść podatkową?

Korzyść podatkowa może wiązać się zarówno z obniżeniem wartości należnej daniny, uniknięciem lub odroczeniem jej zapłaty, jak i z wykazaniem nadpłaty podatku, która uprawnia podatnika do żądania jej zwrotu.

Klauzula ma odgraniczyć działania legalne od nielegalnych

Ministerstwo Finansów wyjaśnia, że instrument klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania został wprowadzony po to, „by określić granice legalnej optymalizacji podatkowej”. Cóż to oznacza? Po pierwsze, że administracja skarbowa wciąż dopuszcza pewne działania podatników, w wyniku których można optymalizować daniny. Po drugie, że same przepisy dotyczące klauzuli mają możliwie precyzyjnie określić, jakie działania dotyczące optymalizacji podatkowej fiskus uznaje za nielegalne. Niestety, zapisy w Ordynacji podatkowej sformułowano tak, że w wielu sytuacjach podatnik nie może mieć pewności, czy podejmowane przez niego czynności zostaną uznane za legalne, czy nie (zob. dział IIIA ustawy Ordynacja podatkowa).

Aby lepiej zrozumieć logikę instrumentu klauzuli, warto sięgnąć do wyjaśnień resortu finansów, w których wskazywane są okoliczności brane pod uwagę przy stosowaniu klauzuli. Do działań nielegalnych (określanych także „działaniami sztucznymi”), należą m.in.:

  • angażowanie podmiotu, który nie prowadzi rzeczywistej działalności gospodarczej lub nie pełni istotnej funkcji ekonomicznej, lub który posiada siedzibę w kraju lub na terytorium stosującym szkodliwą konkurencję podatkową;
  • nieuzasadnione dzielenie operacji;
  • angażowanie pośredników w sytuacjach, w których nie jest to uzasadnione gospodarczo lub ekonomicznie;
  • elementy wzajemnie się znoszące lub kompensujące;
  • elementy prowadzące do uzyskania stanu identycznego lub zbliżonego do stanu sprzed dokonania czynności;
  • osiągnięcie korzyści podatkowej bez jej odzwierciedlenia w poniesionym przez podmiot ryzyku gospodarczym lub faktycznych przepływach finansowych.

Najczęściej podawanym przykładem działania, wobec którego klauzula ma zastosowanie, jest przekształcenie spółki kapitałowej w jawną, co m.in. umożliwia właścicielom uniknięcie podwójnego opodatkowania dochodów.

Utrata korzyści i sankcje

Gdy Szef KAS stwierdzi, iż podmiot działał w celu uzyskania korzyści podatkowej, zmienia skutki podatkowe czynności sztucznych – tak jakby tych czynności nie wykonano. W praktyce oznacza to utratę przez podmiot uzyskanej korzyści podatkowej, jak również ustalenie dodatkowego zobowiązania podatkowego (sankcji) na poziomie 10 lub 40% wysokości korzyści podatkowej.

Zastosowanie wobec podatnika klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania nie oznacza, że zawarte przez niego umowy cywilnoprawne stają się w jakiejkolwiek części nieważne. Klauzula skutkuje tym, że działaniom podatnika zostają odmówione skutki podatkowe.

Z punktu widzenia podatników w kontekście klauzuli kluczowe wydają się dwie kwestie:

  1. Po 1 stycznia 2019 r. zniesiono obowiązujący wcześniej minimalny próg uzyskanej korzyści podatkowej ustalony na poziomie 100 tys. zł, powyżej którego fiskus mógł zastosować klauzulę. Wobec tej zmiany administracja skarbowa ma prawo stosować klauzulę wobec czynności przynoszących nawet niewielkie korzyści podatkowe – o ile uzna, że celem działania podatnika było ich osiągnięcie.
  2. Zastosowanie klauzuli jest możliwe nawet wtedy, gdy fiskus nabierze podejrzeń, iż uzyskanie korzyści podatkowej nie było głównym celem podatnika, lecz tylko jednym z głównych jego celów. Co to oznacza dla podatnika? Duże ryzyko, że operacje, które są uzasadnione ekonomicznie i gospodarczo, a które jednocześnie dają korzyść podatkową, mogą być zakwestionowane przez fiskusa.

Warto też dodać, że wg opinii Rady do spraw Przeciwdziałania Unikaniu Opodatkowania klauzula w obecnym stanie prawnym ma zastosowanie do okresu sprzed ostatniej nowelizacji przepisów. W praktyce oznacza to, że Szef KAS może orzekać w sprawie działań dokonanych przez podatników od 2016 roku (w 2016 r. przywrócono instrument klauzuli w Ordynacji podatkowej).

Można wystąpić o opinię

Najskuteczniejszym środkiem zabezpieczającym podatnika przed zastosowaniem klauzuli jest uzyskanie opinii Szefa KAS. Wnioski można składać w odniesieniu do czynności planowanych, realizowanych lub dokonanych. Koszt wystąpienia z wnioskiem o opinię to 20 tys. zł. Klauzuli nie stosuje się wobec podmiotów, które uzyskały opinię zabezpieczającą (oczywiście w zakresie objętym opinią).